Een promovendus/promovenda, dat is toch iemand die zich opsluit in een kamer en na vier jaar met een dik boekwerk weer naar buiten komt? In de meeste gevallen gelukkig niet… Ik kan me echt verliezen in mijn onderzoek, maar mijn kamergenoten en ik zitten niet alleen stilletjes te lezen en schrijven. Naast de hoofdtaak ‘onderzoek doen’ geven veel promovendi ook een aantal colleges. Daarin worden de grote lijnen behandeld die je op de meeste universiteiten terugvindt, maar er is vaak ook ruimte om kennis en ervaring te delen die direct voortkomt uit je promotieonderzoek. Bijvoorbeeld in de colleges waarin ik de afgelopen weken een bijdrage leverde.
Mijn eerste hoorcollege
De eerstejaars Geschiedenis krijgen tijdens het vak ‘Middeleeuwen’ ook een hoorcollege over ‘De expansie van de middeleeuwse economie’. In het college over de periode van ongeveer de twaalfde tot en met zestiende eeuw is enige aandacht voor de Hanze natuurlijk wel op zijn plaats. Mijn collega en co-promotor Christiaan van Bochove en ik hebben elk een deel van dat hoorcollege voor onze rekening genomen. De belangrijkste goederenstromen in Zuid- en Noord Europa kwamen langs, knooppunten in het handelsnetwerk, zoals Brugge, en de voorbereidingen die kooplieden troffen om zich te beschermen tegen de risico’s die zij en hun waren onderweg liepen. Samenwerken binnen de Hanze was één van de manieren om tegen een aantal risico’s het hoofd te bieden. Zo verkregen Hanzekooplieden in Londen bijvoorbeeld het privilege om hun vertegenwoordigers recht te laten spreken in geschillen tussen Hanzekooplieden onderling. Niet onbelangrijk, want voor een ‘vreemdeling’ waren de straffen eigenlijk altijd hoger dan voor degene die in zijn thuisstad in de problemen kwam.
Hands-on
In mijn gastcollege voor het vak ‘De stad centraal. De IJsselsteden’ konden we na de theorie ook echt wat bronnen met betrekking tot de Hanze induiken. ‘De stad centraal’ is een keuzevak georganiseerd door Johan Oosterman voor tweede- en derdejaars van de verschillende opleidingen aan de Letteren faculteit. De studenten hebben zitten puzzelen op het verslag (‘reces’) van de vergadering van afgevaardigden van Hanzesteden die in 1518 in Lübeck plaatsvond, en op documenten rondom de regionale vergaderingen in Deventer en Emmerik die daaraan vooraf gingen. Aan de hand daarvan hebben we gekeken wat er zoal op de agenda stond, hoe zo’n vergadering in zijn werk ging, en hoe op dat moment de relatie was tussen de steden rondom de IJssel en de andere Hanzesteden.
Die relatie was rond 1518 best gecompliceerd. Veel steden uit de regio van Keulen, waaronder alle steden uit Gelre en Oversticht (Overijssel), meldden zich af voor de vergadering te Lübeck. Zij hadden een brief geschreven aan de algemene vergadering waarin ze hun standpunt ten aanzien van de agendapunten uiteen zetten. De in Lübeck aanwezige gezanten waren not amused over deze afmeldingen. Voor hen leek het veel te veel alsof de afwezige steden hun eigen koers aan het uitzetten waren. Volgens het verslag werd er zelf schimpend over een nieuwe hanze gesproken.
Stavoren en Bolsward hadden wel afgevaardigden gestuurd, maar die werden dan weer niet binnen gelaten. Sta je daar, na een dagenlange reis! Ze hadden wel een uitnodiging op zak van Keulen, maar andere aanwezigen vonden dat deze steden niet het recht hadden om aanwezig te zijn op een Hanzedag. Welke steden wel een afgevaardigde naar algemene vergaderingen mochten sturen, en welke niet, stond rond 1518 hevig ter discussie. Daarop kom ik in een later blog zeker terug.
Toeristische verhalen
De college-reeks die Jette Janssen in de master Tourism and Culture verzorgt, speelt in op de groeiende populariteit van de Hanze in de toeristische sector. In het vak ‘Tourism on Demand 2’ ontwerpen studenten een verhaallijn voor Hanzesteden die hun Hanzegeschiedenis meer aandacht willen geven. Het is een hele uitdaging om in enkele weken zo’n complex onderwerp meester te worden, een spannend verhaal op te sporen, en dat op aantrekkelijke – en historisch verantwoorde! – wijze neer te zetten. In mijn gastcollege hebben we uitgebreid gediscussieerd over wat Hanze nou precies was, en waar je informatie over de Hanze kunt vinden.
Drie heel verschillende colleges dus, die ontzettend leuk waren om aan mee te werken!
Literatuur en bronnen
Als je alvast wat meer wilt weten over de perikelen rond 1518, kun je kijken in:
Maria Seier, ‘Die Hanse auf dem Weg zum Städtebund: Hansische Reorganisationsbestrebungen an der Wende vom 15. bis 16. Jahrhundert’, Hansische Geschichtsblätter Vol. 130 (2012) p. 93-125.
In het IJsselsteden-college hebben we gekeken naar: Hanserecessen, Vol. 3.7, vanaf p. 118, nr. 72 en verder.